Genel Kimya

Orbitaller, Orbital Nedir?

Atomda çeşitli tabakalar bulunduğu gibi,her tabakada da çeşitli alt enerji düzeyleri veya orbitaller bulunur. Enerji düzeyleri belli sayıda elektron içerir ve elektronların bu enerji düzeylerinde ne şekilde dizildiklerini ilgili kuantum sayıları belirli kurallar çerçevesinde tayin eder. Başlıca dört kuantum sayısı mevcuttur.

Baş kuantum sayısı (n): Atomda bulunan ve belirli enerji değerlerine sahip olabilen çeşitli tabakaları göstermek için kullanılır.

Yan kuantum sayısı ( I ): Atom etrafındaki her tabaka çeşitli alt enerji düzeylerini içerirler. Yan kuantum sayıs,herhangi bir tabakada bulunan bir elektronun,hangi enerji düzeyinde bulunduğunu gösterir.Sıfır ile (n-1) arasında değişen değerler alabilir.

Magnetik kuantum sayısı (m): Ataomda her alt enerji düzeyi (veya orbital) bir veya daha fazla orbitalden oluşmuştur. Magnetik kuantum sayısı herhangi bir alt enerji düzeyindeki elektronun hangi orbitalde bulunduğunu açıklar.

Kuantum sayısı (Enerji düzeyi)

Elektron Dağılımı :  Elektronlar çekirdeğin çevresindeki yörüngelerde bulunurlar. Elketronların bulunma ihtimalinin fazla olduğu yerlere orbital denir. Orbitaller s,p,d,f… gibi harflerle gösterilirler. Her hangi bir enerji düzeyindeki orbital sayısı n2 dir.(n=enerji seviyesi olup 1,2,3,4… gibi tam sayılardır).
Herhangi bir enerji seviyesinin alabileceği elektron sayısı ise 2n2 ile hesaplanır.

Örneğin, 3. Enerji seviyesinde 2.32=18 orbital vardır. Bu enerji seviyesinde 18 elektron bulunabilir.

ELEKTRONLARIN ORBİTALLERE YERLEŞİM SIRASI:

Şekilde görüldüğü gibi elektronlar 1s22s22p63s23p64s2 3d10 4p65s2………..sırasına göre orbitallere yerleşmektedir.

Hund Kuralı :  Elektronlar orbitallere önce birer birer yerleşir. Boş orbital varken elektron çiftleşemez.

Pauli Kuralı :  Elektronlar çekirdeğin çevresinde dönerken aynı zamanda kendi eksenleri etrafında da dönerler. Birisi saat ibresi yönünde dönerken diğeri onun tersi yönünde döner.(+1/2, -1/2)

Örnek : Atom numarası 17 olan X elementin elektron dağılımını yapınız ?

Çözüm :
1s22s22p63s23p5 şeklinde olur.

Orbitallerin baş tarafındaki sayılar temel enerji düzeyini (baş kuant sayısını) üstündeki sayılar ise elektron sayılarını göstermektedir.

17X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p

Örnek: 10Ne, 18Ar, 36Kr soygaz atomlarının elektron dizilişlerini yazınız ?

10Ne : 1s2 2s2 2p6  

18Ar: 1S2 2S2 2P6 3S2 3P6

36Kr: 1S2 2S2 2P6 3S2 3P6 4s2 3d10 4p

Uyarılmış Hal :  Bir elektronun bulunduğu orbitalden enerji verilerek bir üst enerjili orbitale geçmesiyle yazılan elektron dağılımına uyarılmış hal denir.

Kararlılık ve Değerlik Elektron Sayısı :
Soygazların son yörüngeleri tamamen dolu olup 8 elektron içerirler. Kararlı yapıda olan bu gazlar elektron alış-verişi yada elektron ortaklığı yapamazlar. Bu sebepten dolayı soygazlar kimyasal tepkime vermezler.

Değerlik Elektron Sayısı  :
Bir elementin kendinden önceki soygazdan fazla bulundurduğu veya son enerji düzeyindeki elektron sayısıdır.

Örnek :
15X = : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

Son enerji düzeyinde 3+2=5 e bulunduğundan değerlik elektron sayısı 5 dir.

Genelde değerlik elektron sayısı 1,2,3 olanlar METAL, 4,5,6,7 olanlar AMETAL 8 olanlarda SOYGAZ özelliği gösterirler.

Değerlilik:

Bir elementin kararlı yapıya(son yörünge 8) ulaşabilmesi için alması yada vermesi gereken elektron sayısına değerlilik denir.

Örnek :
17X: : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5

Bu elementin değerlik elektron sayısı 5+2=7 dir. Ya 7 elektron vererek kendisinden önceki soygaza benzeyecek (+7) yada 1 elektron alarak (-1) son yörüngeyi 8 e tamamlayacaktır. Bir elementin alabileceği değerliklerin mutlak değerlikleri toplamı 8 dir. Metaller elektron almadıklarından negatif değerlik almazlar.

Örnek : 11Na, 15P, 18Ar elementlerinin değerliklerini ve metal mi, ametal mi olduğunu belirleyiniz.

Çözüm :

11Na : 2 8 1 değerlik elektron sayısı 1 olup metaldir. Değerliliği +1 dir.

15P : 2 8 5 değerlik elektron sayısı 5 olup ametaldir. Değerliliği +5 ile -3 arasındadır.

18Ar: 2 8 8 değerlik elektronu 8 olup soygazdır. Değerliliği yoktur.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu